Czym jest pomoc publiczna?

Pomoc publiczna, to inaczej mówiąc – pomoc państwa[1]. Jest jedną z form interwencji państwa w mechanizmy wolnego rynku. W Unii Europejskiej pojęcie to rozpatrywane jest z punktu widzenia jej jednolitego rynku wewnętrznego tj. obejmującego rynki wszystkich państw członkowskich, na którym przedsiębiorcy mogą realizować różnorodne opcje strategii rozwoju[2].

Zasady związane z pomocą publiczną wynikają z Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej ( dalej TFUE).

Zgodnie z art. 107 ust. 1 TFUE wszelka pomoc przyznawana przez państwo członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna z rynkiem wewnętrznym w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między państwami członkowskimi.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, w orzeczeniu z dnia 10 grudnia 1969 r. w sprawach 6/69 i 11/69 Komisja przeciwko Francji stwierdził, że mamy do czynienia z zakazanym wsparciem (aid which is prohibited)[3], a w orzeczeniu z dnia 22 marca 1977 r. w sprawie C-78/76 Steinike & Weinlig przeciwko Niemcom[4], że mamy do czynienia z zakazem z art. 92 ust. 1 (the prohibition in article 92[1] [obecny art. 107 ust. 1 TFUE]). Traktat zawiera wobec tego przepis dotyczący generalnego zakazu pomocy publicznej zachowania państwa, które spełni łącznie wszystkie wymienione w art. 107 ust. 1 TFUE przesłanki.

Ze względu na korzyści, jakie wsparcie publiczne może przynieść gospodarce, zakaz z art. 107 ust. 1 TFUE nie jest zakazem bezwzględnym. Co jednak bardzo istotne, wszelkie wyjątki od zakazu udzielania pomocy publicznej powinny być interpretowane zawężająco.

Wyjątki od powyższego zakazu zawiera już ustęp 2 art. 107 TFUE, w którym enumeratywnie wyliczone są trzy rodzaje pomocy zawsze będącej zgodną z wspólnym rynkiem, tj:

– pomoc o charakterze socjalnym, przyznawana indywidualnym konsumentom (pod warunkiem że jest przyznawana bez dyskryminacji związanej z pochodzeniem produktów),

– pomoc mająca na celu naprawienie szkód spowodowanych klęskami żywiołowymi lub innymi zdarzeniami nadzwyczajnymi,

– pomoc przyznawana gospodarce niektórych regionów Republiki Federalnej Niemiec dotkniętych podziałem Niemiec (w stopniu, w jakim jest niezbędna do skompensowania niekorzystnych skutków gospodarczych spowodowanych tym podziałem).

Art. 107 ust. 1 TFUE nie zawiera definicji pomocy publicznej a jedynie określa ogólnie obowiązujący zakaz udzielania pomocy publicznej, oraz określa przesłanki, jakie muszą być spełniona, aby uznać czy pojawia się pomoc publiczna, a są to:

1. musi zaistnieć fakt przekazania szeroko rozumianej pomocy (w szczególności środków finansowych, majątku trwałego, udzielenie gwarancji finansowych, itp.) przez państwo członkowskie[5], przy czym określenie ?państwo? należy traktować rozszerzająco jako jednostki sektora finansów publicznych (władze centralne, agencje rządowe, samorządy, fundusze celowe, bank centralny),

2. biorcy pomocy muszą uzyskać korzyść, której nie uzyskaliby prowadząc bez wsparcia dawcy działalność gospodarczą

3. pomoc musi zostać udzielona w sposób wybiórczy faworyzując wybraną grupę przedsiębiorstw ( selektywność pomocy)

4. udzielona pomoc zakłóca warunki konkurencji na danym rynku (lokalnym, regionalnym, krajowym czy unijnym).

[1] I. Postuła, A. Werner, Pomoc publiczna, LexisNexis, Warszawa 2006, s. 35. I. Postuła i A. Werner wskazują, że względu na szerokie rozumienie źródeł pochodzenia tego rodzaju wsparcia, częściej jednak stosowane jest określenie ?pomoc publiczna?

[2] I. Postuła, A. Werner, Pomoc publiczna, LexisNexis, Warszawa 2006, s. 35

[3] [1969] ECR 523. Wyrok dotyczył preferencyjnych stawek redyskontowych dla przedsiębiorców eksportujących towary krajowe za granicę, co stanowiło poważne zagrożenie dla producentów zagranicznych.

[4] [1977] ECR 595. Sprawa dotyczyła opłaty, którą importerzy koncentratu cytrynowego mieli uiszczać na rzecz funduszu utworzonego przez rząd niemiecki w celu finansowania promocji krajowego rolnictwa, co zostało zaskarżone przez spółkę Steinike ze względu na zarzut wspierania jednych przedsiębiorców kosztem innych, do czego Trybunał się przychylił. Pomoc publiczna, Urząd Ochrony Konkurencji?, s. 15.

[5] Analizując orzecznictwo ETS w sposób jednoznaczny należy stwierdzić, iż pojęcia państwo członkowskie, jest interpretowane szeroko. Oznacza to, iż pomoc udzielona przez władze lokalne, regionalne, publiczne organy, czy środki pomocowe Unii Europejskiej, czy nawet przedsiębiorców publicznych w ocenie TSUE jest pomocą publiczną.